Działalność Towarzystwa Przyjaciół Opatówka w latach 1990-2017

Towarzystwo Przyjaciół Opatówka powstało 24 marca 1990 roku z inicjatywy Stanisława Kusia, Jadwigi Buncler Miluśkiej, Magdaleny Krytkowskieji Jana Kowalkiewicza. W skład pierwszego Zarządu weszli: Stanisław Kuś – prezes, Jadwiga Buncleri Tadeusz Wojcieszak – wiceprezesi, Romuald Rogoziński – sekretarz, Jadwiga Cegła – skarbnik oraz członkowie: Zdzisław Bąkowski, Jan Kowalkiewicz, Magdalena Krytkowska i Zygmunt Miluśki. W organizowaniu Towarzystwa dużą pomocą służył prezes Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk Krzysztof Walczak. Jego ojciec – Eligiusz-Kor Walczak - pisarz ziemi kaliskiej związany z Opatówkiem, został honorowym członkiem Towarzystwa.

Od 1998 r. zmienił się częściowo skład Zarządu. Na czele TPO stanął prezes – Jan Kowalkiewicz, wiceprezesami zostali Jadwiga Buncler i Stanisław Kuś, skarbnikiem została Jadwiga Cegła, sekretarzem - Elżbieta Rogozińska, a członkami - Maria Kocemba, Agnieszka Korzeniewska, Bożena Banasiak i Dariusz Okoński.

W Komisji Rewizyjnej pracowali przez lata: Mirosława Wywigacz, Dorota Ścigajłło, Czesław Szmajdziński, Sławoj Papierski, Andrzej Michalski, Marianna Chojnacka, Danuta Urbaniak i Zenobia Dulas, w Sądzie Koleżeńskim – Aleksander Korzeniowski, Irena Żulicka i Stanisław Zgarda.

Siedzibą Towarzystwa jest Gminna Biblioteka Publiczna im. Braci Gillerów w Opatówku. Od kilku lat zebrania Zarządu i spotkania członków Towarzystwa odbywają się w sali GOK przy Placu Wolności. Jedną z pierwszych inicjatyw Towarzystwa było uhonorowanie wybitnych opatowian nazwami ulic na nowym osiedlu na Wądołach. Zaproponowane przez członków Towarzystwa nazwy ulic: Braci Gillerów, Gen. Józefa Zajączka, Ks. Adama Marczewskiegoi Piotra Szadkowskiego zostały przyjęte przez władze gminne i nadane ulicom.

Towarzystwo prowadzi także działalność wydawniczą. Od września 1990 r. do września 2007 r. wydawane było społecznie przez grupę miłośników Opatówka, we współpracy z Gminną Biblioteką Publiczną im. Braci Gillerów, czasopismo „Opatowianin”. Spotkania redakcji, druk, powielanie i kolportaż czasopisma odbywały się w Gminnej Bibliotece Publicznej im. Braci Gillerów.

Pierwszym redaktorem naczelnym czasopisma była Magdalena Krytkowska, później Jadwiga Buncler Miluśka. Oprócz nich pisali do „Opatowianina”: Stanisław Kuś, Jan Kowalkiewicz, Romuald Rogoziński, Eligiusz Kor-Walczak, Roman Wardęcki, Józef Piliński, Elżbieta Rogozińska, Maria Kocemba, Anna Burek, Bożena Banasiakowa, Danuta Nowakowska, Jadwiga Warszewska, a także: prof. Józef Śmiałowski, Stefan Melka, Jan Pogorzelec, Aleksander Korzeniowski, Jan Tomaszewski, Eugeniusz Nowak,  Piotr Kuczyński, Jan Stasiak, Stanisław Salamon, Maria Królewicz, Mariusz Małoburski, Maria Frąckowiak, Teresa Bąkowska, Emilia Piechota, Aldona Spalona, Bronisław Krakus, Rafał Saganowski, Hanna Lutosławska, Danuta Sieradzka, Anna Buncler, Tomasz Rogoziński, Danuta Urbaniak, Maciej Głowiak, Maciej Andrzejewski oraz nauczyciele ze szkół gminy Opatówek.

Ilustracje wykonywali: Władysław Kościelniak, Jerzy Marciniak, który był także autorem logo TPO, Czesław Duster oraz Elżbieta Przepiórka.

Korektą czasopisma zajmowała się Danuta Nowakowska, Elżbieta Rogozińska I Henryka Miluśka.

Teksty przepisywali na zwykłej maszynie do pisania na kartach formatu A-3: Zofia Piotrowicz, Antonina Wojcieszak, Krystyna Wróbel, Hieronim Zawadzki, a od stycznia 1993 r. do listopada 1997 r. – Ryszard Michalski. W specjalnie pozostawionych miejscach doklejane były tytuły artykułów (do grudnia 1991 r. składające się z poszczególnych literek, a później drukowane na drukarce komputerowej przez Dariusza Żywiołowskiego i Barbarę Sulwińską) oraz fotografie, rysunki i różne ozdobniki. Po pomniejszeniu kart do formatu A-4 i usunięciu korektorem niepotrzebnych śladów można było powielać czasopismo na kserokopiarce. Tak rozumianym składem czasopisma zajmowała się Jadwiga Buncler Miluśka. Pierwszą kserokopiarkę, na której powielano czasopismo podarował Towarzystwu ówczesny właściciel firmy „Hellena” -  Zenon Sroczyński. W 2004 r. Towarzystwo mogło kupić nową, dużą kserokopiarkę dzięki środkom pozyskanym od Fundacji Polsko-Amerykańskiej.  

Po zakupie komputera przez bibliotekę w 1997 r. skład czasopisma odbywał się w komputerze. Wykonywała go najpierw Małgorzata Judasz, a później Mariusz Pyszel i Małgorzata Sulwińska.

W „Opatowianinie” zamieszczano materiały historyczne dotyczące Opatówka i okolicznych wsi, biogramy wybitnych opatowian, twórczość literacką poetów i pisarzy związanych z Opatówkiem, głównie: Stefana Januarego Gillera (Stefana z Opatówka), Łucji Pinczewskiej-Gliksman i Eligiusza Kor-Walczaka, a także współczesnych twórców: Anny Zabackiej, „Opatowanki”, Magdaleny Krytkowskieji Marii Kocembowej. Zamieszczano aktualności, poruszano bieżące sprawy miasteczka, w tym wydarzenia szkolne. Były też relacje z wycieczek i wyjazdów zagranicznych. Propagowano wartościową literaturę i publikowano twórczość najmłodszych twórców. W czasopiśmie ukazywały się także informacje o urodzinach, ślubach i zgonach mieszkańców gminy Opatówek oraz nekrologi. Kącik kulinarny prowadziła Lucyna Wojtaszek, a humorystyczne teksty i krzyżówki zamieszczał Roman Wardęcki.

Łącznie ukazały się 132 numery czasopisma, które są dostępne w bibliotece w Opatówku oraz na stronie internetowej biblioteki dzięki skanom wykonanym przez nieżyjącego już Hieronima Zawadzkiego.

W 2014 r. redagowanie czasopisma zostało wznowione dzięki Magdalenie Krytkowskiej. Dotychczas ukazało się 7 nowych numerów nowego „Opatowianina”. Skład i druk czasopisma odbywa się przy współpracy z Urzędem Gminy

Wiosną 1997 r. została wydana teka GminaOpatówek w rysunkach Władysława Kościelniaka zawierająca rysunki istniejących i nieistniejących najciekawszych budowli Opatówka, Cieni, Rajska, Tłokini i Trojanowa. Na rok 2002 TPO wydało kalendarz z ilustracjami Opatówka Agnieszki Korzeniewskiej.

W 1990 r., z inicjatywy Romana Wardęckiegoi jego kamerą video, został nagrany pierwszy film o Opatówku. W kolejnych latach powstały jeszcze 4 filmy, mające już charakter kronikarski. Są one dokumentem tamtych czasów. Przy realizacji filmów brała udział Jadwiga Buncler Miluśka i Romuald Rogoziński, który komentował przedstawiane sceny. Również z inicjatywy Romana Wardęckiego i dzięki jego pracy powstał Spis telefonów gminy Opatówek – bardzo przydatna i poszukiwana publikacja.

TPO organizowało także spotkania w najstarszymi mieszkańcami Opatówka i gminy. Pozostały bezcenne nagrania ich wspomnień. Członkowie Towarzystwa apelowali do opatowian o poszanowanie pamiątek przeszłości, o ich przekazywanie do Muzeum lub do zbiorów Towarzystwa. Dzięki temu znalazły się w Muzeum i są tam eksponowane niektóre sztandary przedwojennych organizacji. Gminna Biblioteka Publiczna im. Braci Gillerów w Opatówku, współpracując z członkami TPO, zgromadziła liczne fotografie dawnego Opatówka i opatowian, a także kopie i skany fotografii.

Od początku istnienia organizacji dużą popularnością cieszą się wycieczki krajoznawczo-turystyczne. Początkowo ich organizatorem był nieżyjący już Tadeusz Wojcieszak. Uczestnicy wycieczek zwiedzili wówczas wiele najciekawszych miejsc w Wielkopolsce, a także Wrocław, Żelazową Wolę, Niepokalanów i Warszawę. Później organizowaniem wycieczek zajął się Jan Kowalkiewicz. W czasie corocznych, kilkudniowych wycieczek członkowie TPO, a także sympatycy organizacji, zwiedzili różne regiony Polski, między innymi: Wybrzeże, Mazury, Warszawę, Bieszczady i Sudety a także Litwę, Austrię, Czechy, Węgry, Niemcy i Ukrainę.

Działalność Towarzystwa Przyjaciół Opatówka była od początku widoczna w miejscowym środowisku. 1 czerwca 1990 r. we współpracy ze szkołą Podstawową im. J. Kusocińskiego w Opatówku zorganizowany został korowód postaci bajkowych, który przeszedł przez Opatówek. Przez kilka lat Towarzystwo było organizatorem tradycyjnych „Wianków”, które najpierw zorganizowano przy stawie w parku, a w następnych latach nad stawem przy moście. W ostatnich latach członkowie i sympatycy TPO spotykają się na festynach rodzinnych, najpierw w Słonecznej, gdzie główną atrakcją był dojazd kolejką wąskotorową, a teraz w stanicy ZHP „Grodzisko” w Winiarach, do której uczestnicy dojeżdżają koleją.

Odbywały się także spotkania z ciekawymi ludźmi, między innymi: z pisarzem Eligiuszem Kor-Walczakiem, z artystą grafikiem – Władysławem Kościelniakiem. z poetką Anną Zabacką, z lekarzem - pisarzem – Stanisławem Szponderem, z kardiologiem wywodzącym się z Opatówka, członkiem TPO - Piotrem Szymczakiem i z poetką Urszulą Zyburą.

Od 2006 r. Towarzystwo rozpoczęło cykl spotkań ze znanymi osobami związanymi z Opatówkiem – prof. Krzysztofem Walczakiem – obecnym prorektorem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Kaliszu, prezesem Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, z Januszem Antczakiem – ówczesnym wicestarostą Powiatu Wieluńskiego, wiceprezesem Stowarzyszenia Polski Szlak Bursztynowy, podróżniczką, nauczycielką z Marchwacza, która podzieliła się ze słuchaczami wrażeniami z pobytu na Tybecie.

W 1996 r. na zaproszenie Towarzystwa wystąpił w Muzeum Historii Przemysłu chór „Dysonans” z III LO w Kaliszu. W 1997 r. odbył się w Muzeum koncert zorganizowany przez TPO i Bibliotekę, w którym wystąpili uczniowie Państwowej Szkoły Muzycznej II Stopnia, Ogniska Muzycznego, Prywatnej Szkoły Muzycznej i Dziecięcego Teatrzyku Muzycznego „Bajdura”  z  Kalisza. W 2002 r. TPO zorganizowało w Muzeum Historii Przemysłu wieczór kolęd i poezji w wykonaniu dziecięcych chórów pod dyrekcją Anny Kowalkiewicz-Oligny i aktora Teatru w Kaliszu – Dariusza Sosińskiego. Koncert zorganizowano na rzecz Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy.

W celu popularyzacji wiedzy o własnych korzeniach wśród dzieci i młodzieży Towarzystwo zorganizowało w 1997 r. konkurs genealogiczny. W 2003 r. TPO współuczestniczyło w realizacji imprezy konkursowej realizowanej przez Gminną Bibliotekę „Moja przyszłość z ekonomią” zainicjowanej przez Narodowy Bank Polski i Bibliotekę Narodową.

W 1998 r. członkowie Towarzystwa zwiedzili wystawę Władysława Kościelniaka w Muzeum Okręgowym Ziemi Kaliskiej zatytułowaną „Terra Sancta”. Kilka lat później Towarzystwo wypożyczyło dokumenty ze swoich zbiorów na wystawę „Cztery wieki drukarstwa  Kaliskiego” organizowaną przez KTPN w Galerii Kulisiewicza w Kaliszu.

Członkowie Towarzystwa nawiązali kontakt z opatowianką – Łucją Pinczewską-Gliksman, filologiem, slawistą, profesor uniwersytetów amerykańskich, poetką, która w swojej twórczości nawiązywała do Opatówka i jego mieszkańców. Łucja Pinczewska-Gliksman w listach do opatowian wspominała dawny Opatówek, interesowała się życiem współczesnego Opatówka, dziękowała za wydawnictwa o Opatówku i skierowała wiele ciepłych słów pod adresem członków TPO, szczególnie tych, którzy angażowali się w działalność wydawniczą. Pamiętała o Towarzystwie w swoim testamencie, zapisując na rzecz organizacji 1000 dolarów.

W 1992 r. TPO zorganizowało plebiscyt „Opatowianin 1992”, w którym zwyciężył ówczesny wójt Gminy Opatówek – Czesław Jaśkiewicz. Kolejne miejsce zajęła Dorota Ścigajłło – pielęgniarka posiadająca najwyższe odznaczenie dla pielęgniarek – Florence Nightingale a także Order Uśmiechu.

Członkowie Towarzystwa włączają się aktywnie w życie swojej miejscowości. W 1995 r., po tragicznej śmierci małżeństwa Lintnerów, zorganizowali zbiórkę pieniędzy na rzecz osieroconych dzieci, protestowali przeciw bezprawnemu ustawieniu kiosku handlowego na trawniku przed zabytkowym budynkiem dawnego zajazdu. Zaproponowali też władzom samorządowym ustawienie na Placu Wolności choinki na Boże Narodzenie, co stało się tradycją.

Towarzystwo Przyjaciół Opatówka było inicjatorem poddania konserwacji zabytkowej figury św. Jana Nepomucena stojącej przy ul. Św. Jana. W kwietniu 2001 r. po zdjęciu figury z kolumny odbyło się w bibliotece spotkanie dotyczące przyszłości zabytku, w którym uczestniczyli: sekretarz Gminy – Tomasz Rogoziński, proboszcz parafii Opatówek – ks. Władysław Czamara i zainteresowani mieszkańcy Opatówka. Staraniem Towarzystwa Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków w Poznaniu Delegatura w Kaliszu wpisał drewnianą zabytkową figurę św. Jana Nepomucena do rejestru zabytków. Zorganizowano także zbiórkę na stworzenie kopii figury.20 czerwca 2002 r. ustawiono odrestaurowany oryginał w kościele parafialnym w Opatówku, a kopia znalazła się na tradycyjnym miejscu przy ulicy św. Jana.

 Z inicjatywy Towarzystwa proboszcz parafii Opatówek – ks. dr Władysław Czamara przywrócił na cmentarzu przedwojenne nazwy alejek.

W latach 2007 i 2008 Towarzystwo wspólnie z biblioteką zorganizowało konkurs „Gmina Opatówek w zieleni i kwiatach”. 

Stowarzyszenie współpracuje z wójtem Gminy Opatówek – Sebastianem Wardęckim i władzami samorządowymi, proponując różne działania i inwestycje w Opatówku i gminie,
z instytucjami kultury, ze szkołami, z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej, z parafią rzymskokatolicką, a także z Wielkopolskim Towarzystwem Kulturalnym w Poznaniu.

Członkowie Towarzystwa uczestniczą w uroczystościach lokalnych i patriotycznych, między innymi poprzez udział w przemarszu z kościoła na Plac Wolności i składanie kwiatów pod pomnikiem ofiarII wojny światowej.

TPO czyni starania w celu pozyskania środków zewnętrznych. W 2004 r. otrzymało z Fundacji Polsko-Amerykańskiej fundusz na zakup nowej dużej kserokopiarki do powielania „Opatowianina”. Przed pięcioma laty staraniem TPO zostały przywrócone, przy udziale środków unijnych, ozdobne gazony przy ulicy Kościelnej.

Już w 2003 r. członkowie TPO zwrócili się do władz samorządowych o działania w celu przywrócenia naszej miejscowości praw miejskich. Jednak wówczas wiązało się to ze zmniejszeniem subwencji szkolnej. Dlatego nie podjęto dalszych starań w tym kierunku. Temat ten powrócił w 2015 r., gdy zmieniły się zasady finansowe. Tym razem władze lokalne zaakceptowały wniosek stowarzyszenia. Członkowie TPO aktywnie uczestniczyli w upowszechnianiu wśród mieszkańców Opatówka i gminy informacji o warunkach i następstwach zmiany statusu miasta, a następnie uczestniczyli w Komisjach Konsultacyjnych powołanych przez samorząd gminny. Opowiedzenie się większości lokalnej społeczności za przywróceniem Opatówkowi praw miejskich przyniosło członkom TPO wielką satysfakcję i stało się wyzwaniem do dalszej aktywnej działalności na rzecz własnej miejscowości. Od 1 stycznia 2017 r. Opatówek znów posiada status miasta.

Jadwiga Miluśka-Stasiak